Zərdüştilik inanclarına görə “Kulə Şəv” gecəsinin bayram süfrəsində balıqla yanaşı xüsusi adda olan tərənin olması olduqca arzuolunandır
Zərdüştilik inanclarına görə “Kulə Şəv” gecəsinin bayram süfrəsində balıqla yanaşı xüsusi adda olan tərənin olması olduqca arzuolunandır.
Talışlar bu tərəyə “Hurə (huriə) torə”deyirlər. Güman edirəm ki, bu tərənin adı Zərdüştiliyin tanrısı Ahura-nın adı ilə bağlıdır. Palıd yarpaqlarına bənzər yarpaqları olan bu ulduzvari ot bitkisi erkən yazda təamlı bir qida olur və ondan “ hurıə torə” bişirilir. Sarımsaq yarpaqları və alça turşusu tərəyə xoşagələn turşməzə dad verir. Bu bitki az bir vaxtdan sonra yekələnir və onun ulduzvarı mərkəzində çoxhaçalı tikanlar əmələ gəlir ki, talış dilində bu tikanlara “çəğə teğ”deyilir. Mən bu tərəni (tərənin növləri çoxdur) çox xoşlayırdım və Bakıya köçəndən sonra, hər Kulə Şəv ərəfəsi Əzizə xanım ( qardaşımın mərhum həyat yoldaşı) bizim üçün məxsusi hazırladığı huriə tərə sovqatını göndərərdi. Əzizənin vaxtsız ölümündən sonra, mən uzun illər bu tərəni yeyə bilmirdim; sadəcə göz yaşlarım buna imkan vermirdi. Lakin Əzizənin ruhu xatirinə bu tərəyə olan sevgimi indi də yaşadıram.
Sizə aşağıda təqdim etdiyim, baharın gəlişinə həsr etdiyim qəzəlımin bir beytində bu kədərli məqamı göstərməyə çalışmışam.
Ğəzəl
Fəsli-bahar baka vılon buy bəmə ərməğon,
Purnəfəs bəbe de zizon buy vətəni boğon.
Vılon bənəy nozəndə kinon çoknəy noz bakan,
Bılbıl çəvon eşğədə bahande – bakarde fəğon.
Məholım səyku bə po tojə libosdə bəbe,
Kəfşənon havzə bəçin, çimənzar bəbe Moğon!
Əvəsori voş bə zəmin bavarde abi-həyat,
Pebəşomen – si bəben, aləfi təşnə rəğon.
Kandımuz bəpəre vılonsə, qah vənəşəsə,
Zizon xonça-xonça qiyozə bəben bə toğon.
Kinon bebəşen de torə məhnə bə çimənqoh,
Sə obaşande bəvon, huriə aləf de siyoğon.
Əzizəm varde dəyod, rufış şo bıbu, Yarəb;
Huriə torə əğandi – beneşə çəğə teğon!
Pıəm, moəm rufış dəxi niqarane vətəndə,
Bəşem dəbəkırnem bə sinə, çəvon səy sığon!
Tojə sordə conış xəş bəbe Əli Nasiri;
Çəy pəjmurdə holiku əqıni bəmə doğon!
Ruşin, nıvoşte ım ğəzəl de bahari eşği,
De roy bakaş cido, dıldə nisgili-fərəğon!
18. 03. 2015
Bəxtiyar Ruşin
